Biện pháp dùng “ Thuốc điều trị duy trì”. (ảnh minh họa).	Biện pháp dùng “ Thuốc điều trị duy trì” Chiến lược toàn cầu hiện nay là “ giảm hại” điều trị thay thế bằng methadone và điều trị đối kháng bằng naltrexone. Chia sẻ bí quyết chăm sóc SỨC KHỎE cho mọi nhà!

Biện pháp dùng “ Thuốc điều trị duy trì”Chiến lược toàn cầu hiện nay là “ giảm hại” điều trị thay thế bằng methadone và điều trị đối kháng bằng naltrexone.

Chiến lược toàn cầu hiện nay là “ giảm hại” điều trị thay thế bằng methadone và điều trị đối kháng bằng naltrexone.

Điều trị cắt cơn tương đối dễ, có thể đạt kết quả trong vòng 2 tuần. Nhưng cắt cơn chỉ là khâu nhỏ trong quá trình điều trị nghiện heroin. Cắt cơn xong mà không có các biện pháp chống tái nghiện tiếp theo thì đối tượng ngay lập tức sẽ sử dụng heroin trở lại.

Theo nhận định thống nhất của hội đồng các chuyên viên về lạm dụng ma tuý của tổ chức y tế thế giới thì sự lệ thuộc vào chất ma tuý trước hết và chủ yếu là sự lệ thuộc về mặt tinh thần. Còn đối với sự lệ thuộc về mặt cơ thể(trạng thái cai) thì do bản năng sinh tồn, cơ thể phải tự điều chỉnh thích nghi và chấm dứt hội chứng cai trong vòng 1-2 tuần( trung bình trong 10 ngày). Tuy nhiên mất hội chứng cai rồi người nghiện heroin vẫn tiếp tục nhớ và thèm chất ma tuý này trong thời gian rất dài. Nhớ và thèm cái cảm giác sảng khoái và cảm giác bình thản do heroin tạo ra. Đó là nguyên nhân làm cho gần như 100% người nghiện heroin tái nghiện sau khi cắt cơn một thời gian ngắn nếu không điều trị duy trì.

Thực chất, thuốc điều trị duy trì cũng bắt nguồn từ ma túy, được tổng hợp theo phương pháp hóa học làm thay đổi cấu trúc hóa học của morphin (là chất được trích từ thuốc phiện) để tạo tác dụng tương tự hoặc đối kháng với ma túy. Khi được sử dụng, để có tác dụng, ma túy phải gắn vào thụ thể (receptor) của nó trong cơ thể. Như morphin gắn vào thụ thể morphin ở hệ thần kinh sẽ cho tác dụng giảm đau, khoái cảm và gây nghiện. Heroin là ma túy mạnh vì gắn vào thụ thể rất chặt (gọi là chất chủ vận mạnh - strong agonist).

Có loại ma túy gắn vào thụ thể lỏng lẻo (được gọi là chất chủ vận từng phần - partial agonist) hoặc gắn vào thụ thể, vừa cho tác dụng chủ vận vừa cho tác dụng đối kháng (agoinst - antagonist), hoặc hoàn toàn cho tác dụng đối kháng (antagonist). Các thuốc cai nghiện ma túy là thuốc có thể sử dụng bằng đường uống hoặc ngậm dưới lưỡi cho tan, được hấp thu và cho tác dụng khá nhanh, gắn vào thụ thể một cách lỏng lẻo hoặc cho tác dụng đối kháng để gây nghiện ít hơn và gây lờn thuốc (tolerance) thuộc loại chậm. Dùng lâu dài loại thuốc này cũng bị nghiện nhưng khi ngưng thuốc, người nghiện ít bị hội chứng cai thuốc vật vã dữ dội hơn. Tóm lại, thuốc cai nghiện ma túy được đề cập ở đây là ma túy loại nhẹ, nhờ tính chất “nhẹ” này mà nó được dùng để thay thế và giảm nhẹ rối loạn gây ra do ngưng loại ma túy mạnh như heroin.

Sử dụng thuốc cai nghiện “duy trì” và “thay thế” có hai lợi điểm sau:

Hạn chế sự lây lan HIV/AIDS:

Người nghiện ma túy thường thay đổi phương cách sử dụng ma túy để gia tăng khoái cảm, sau cùng thường dùng đường tiêm chích vì nhiều ma túy dùng đường này mới cho tác dụng nhanh và “phê” nhất. Người nghiện ma túy, đặc biệt với người đã bị nhiễm HIV, thay vì tiêm chích, nếu đổi sang uống (dạng viên hay dung dịch) hoặc ngậm dưới lưỡi, rõ ràng sẽ giảm thiểu được sự lây lan bệnh do trao đổi bơm kim tiêm. Nên lưu ý, không chỉ có HIV mới lây qua đường tiêm chích mà các tác nhân gây bệnh khác như siêu vi gây viêm gan B, C cũng lây nhiễm qua đường này.

Gây “Hội chứng cai thuốc” nhẹ hơn so với một số ma túy khác:

Một đặc tính cơ bản của ma túy là gây nên sự lệ thuộc về mặt thể chất và tâm thần. Khi đã bị lệ thuộc, người nghiện không thể từ bỏ ma túy, nếu ngưng sử dụng sẽ bị rối loạn cơ thể, gây nên cơn vật vã mà giới chuyên môn y dược gọi là “hội chứng cai thuốc”. Chính nỗi lo sợ đau đớn do hội chứng này mà người nghiện phải tìm cách tiếp tục sử dụng ma túy dù phải gây tội ác. Loại ma túy như heroin gây “Hội chứng cai thuốc” rất nặng nề. Người nghiện heroin nếu đột ngột bỏ thuốc sẽ bị vật vã dữ dội vì thời gian tác dụng của heroin ngắn, khi ngưng dùng thuốc, tình trạng thiếu thuốc sẽ đến rất sớm và xuất hiện “hội chứng cai thuốc” ngay khi cơ thể người nghiện còn chưa kịp thích ứng với sự giảm tác dụng thuốc quá nhanh và tình trạng thiếu thuốc đến quá sớm. Đối với một số ma túy như methadone thì khác, thời gian tác dụng của nó dài. Đặc biệt, khi vào máu, phần lớn methadone liên kết với protein huyết tương sẽ giải phóng dần dần để cho tác dụng kéo dài. Cho nên, khi ngưng dùng methadone, sự thiếu thuốc không đột ngột, cơ thể thích ứng với sự giảm dần tác dụng nên không xảy ra “Hội chứng cai thuốc” quá trầm trọng. Chính tính chất này làm người ta nghĩ đến việc cai nghiện heroin bằng methadone. Thay vì bắt người nghiện ngưng ngay sử dụng heroin, sẽ cho chuyển qua dùng thay thế methadone. Khi người nghiện đã quen dùng methadone thì liệu pháp thay thế này sẽ giúp họ không bị hội chứng cai thuốc heroin hành hạ, dễ chấp nhận cai nghiện và hy vọng không bị tái nghiện.

Hiện nay trên thế giới có ba loại thuốc được dùng để cai nghiện ma túy, đó là:

Methadone:

Dùng liều uống từ 5-10mg mỗi lần, uống 2-3 lần/ngày và dùng trong hai ba ngày. Methadone được dùng giải độc cho người nghiện heroin. Sau một thời gian thay thế heroin, Methadone sẽ được ngưng dùng và gây hội chứng cai thuốc nhẹ nhàng mà người nghiện chấp nhận được. Dùng Methadone uống cai nghiện có lợi điểm là sẽ hạn chế sự lây lan HIV/AIDS.
Nếu người nghiện ma túy, đặc biệt người đã bị nhiễm HIV, thay vì tiêm chích thuốc phiện, heroin đổi sang uống (dạng viên hay dung dịch) hoặc ngậm dưới lưỡi rõ ràng sẽ giảm thiểu sự lây lan tác nhân gây bệnh từ người đã bị nhiễm sang người chưa bị nhiễm do trao đổi bơm kim tiêm (nên lưu ý, không chỉ HIV lây qua con đường tiêm chích mà các tác nhân gây bệnh khác như siêu vi gây viêm gan B, C cũng lây nhiễm qua con đường này).

Buprenorphine:

Được ghi nhận không gây tác dụng phụ ức chế hô hấp và rất ít gây nghiện, ít gây nghiện hơn cả Methadone. Buprenorphine hiện nay được sử dụng làm thuốc cai nghiện ma túy ở một số nước châu Âu. Dùng liều 6-8mg ngậm dưới lưỡi, Buprenorphine dùng làm thuốc cai nghiện tương đương với 60mg Methadone.

Naltrexone:

Đây là thuốc có tác dụng đối kháng và được dùng làm thuốc giải độc khi ngộ độc liều cao heroin (nhiều bệnh viện ở TP.HCM hiện dùng thuốc giải độc này ở cấp cứu ngộ độc heroin).
Dùng bằng đường uống, Naltrexone hấp thu tốt và cho tác dụng kéo dài. Với liều 100mg, thời gian bán thải khoảng 14 giờ, Naltrexone khóa tất cả tác dụng của việc tiêm heroin hoặc hít heroin đến 48 giờ.

Cần kiểm tra trước khi cho uống naltrexone: Đã hoàn thành cai nghiện chất ma tuý dạng thuốc phiện ít nhất 7 ngày( methadone ít nhất 10 ngày), SGOT, SGPT bình thường.

Liều lượng và thời gian điều trị

-          Ngày đầu: uống 25mg lần đầu, sau 1h nếu không xuất hiện hội chứng cai cho tiếp 25mg.

-          Nhưng ngày tiếp theo uống cách nhật với liều như sau:

o       Thứ 2: 100mg                  Hoặc Thứ 3: 100mg

o       Thứ 4: 100mg                  Hoặc Thứ 5: 100mg

o       Thứ 6: 150mg                  Hoặc Thứ 7: 150mg

-          Thời gian duy trì càng lâu càng tốt(tối thiểu 6 tháng)

Chống chỉ định:

-          Vẫn còn nghiện chất dạng thuốc phiện hoặc đang cai

-          Có viêm gan cấp, suy gan nặng, suy thận nặng

-          Dị ứng naltrexone

Thận trọng:

-          Phụ nữ có thai, cho con bú

-          Bệnh nhân nghiện đồng thời nhiều loại ma tuý

-          Có rối loạn chức năng thận do naltrexone và chất chuyển hoá thải trừ qua nước tiểu.

-          Có bệnh tâm thần nặng, trầm cảm

-          Dưới 18 tuổi

DS.Nguyễn Văn Sinh