Tiêu khát(tiểu đường, đái tháo đường) là chứng trên thì muốn uống nước, dưới thì ngày đêm đi rất nhiều, và do dâm dục quá độ, trà rượu không chừng, hoặc ăn nhiều đồ xào nướng, hoặc thường uống thuốc bằng kim thạch làm cho khô kiệt chất nước trong thận, khí nóng trong tim cháy rực, tam tiêu nung nấu, ngũ tạng khô ráo, từ đó sinh ra chứng tiêu khát. Nhưng bệnh phân ra tam tiêu khác nhau, bệnh ở thượng tiêu là phổi, uống nhiều ăn ít; đại tiện như thường, đó là tâm hoả nung nấu phế kim mà sinh ra khát; bệnh ở trung tiêu là dạ dày, ăn nhiều, uống nhiều, mà tiểu tiện vàng đỏ, đây là vì dạ dày huyết nhiệt đồ ăn mau tiêu chóng đói, trong huyết có hoả nung thì chất nước khô ráo mà sinh ra khát; bệnh ở hạ tiêu là thận, tiểu tiện đục đặc như cao, phiền khát, uống nước nhiều, dần dần vành tai đen xám, tiểu tiện đi luôn. Nếu ăn được tất sẽ phát ung thư và ghẻ lở ở lưng nếu không ăn được thì bệnh sẽ truyền vào trong bụng mà đầy trướng. Phép chữa phải phân biệt từng bệnh mà chọn phương thuốc.

Kinh trị khát của bệnh bách hợp( ốm lửng, ốm giả cách)

Thiên hoa phấn, Mẫu lệ sao. Hai vị bằnh nhau, tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng với nước nóng, bệnh tự lành.

Kinh trị bệnh khát ở tam tiêu:

Bài 1: Bỏng lúa nếp(Cốm chồi), Rễ dâu cạo vỏ ngoài. Hai vị đều bằng nhau, mỗi lần dùng 1 lạng, sắc với 2 bát nước, mà uống rất hay.

Bài 2: Lấy nước vo gạo nếp uống nhiều, đến lúc bệnh khỏi thì thôi.

Bài 3: Nước ươm tơ uống bất kỳ lúc nào cũng rất công hiệu. Nếu không có nước ươm tơ thì lấy kén độ(kiển xác) nấu nước uống thay, cũng được.

Bài 4: Nước trụng(nhúng nước sôi) gà trống để nhổ lông(lắng trong mà uống)

Kinh trị chứng tiêu khát, mỗi ngày uống đến một thạch nước:

Bài 1: Bèo ván tía rửa sạch, giã nhỏ vắt lấy nước cất, uống đến khi khỏi thì thôi.

Bài 2: Hạt Ý dĩ  tán nhỏ, cùng với gạo tẻ nấu cháo mà ăn là khỏi.

Bài 3: Cỏ kim cang dại  nửa lạng thái nhỏ, Ô mai 4 quả. Sắc với 3 bát nước còn 1 bát, uống nóng thì khỏi.

Bài 4: Lá hẹ  mỗi lần dùng 5 lạng, hoặc luộc chín, hoặc nấu canh, nêm vào một ít muối hoặc tương cũng được, ăn đến 10 tháng là khỏi.

Bài 5: Bí đao 1 quả, chôn xuống đất ấm tới 1 tháng lấy lên bổ ra lấy thứ nước trong giữa ruột quả bí mà uống hàng ngày, hoặc đốt chín vắt lấy nước mà uống thì khỏi.

Bài 6: Đậu sị  nấu mà ăn, bao nhiêu cũng được.

Bài 7: Đậu sị một vốc, Ô mai 7 quả, sắc uống ngày 5 lần rất hay.

Bài 8: Đâu đen tán nhỏ dồn vào trong cái túi mật bò, phơi dâm 100 ngày, làm viên mỗi sáng uống 1 viên, uống hết là khỏi.

Bài 9: Nấu cháo đậu xanh mà ăn, hoặc nấu lấy nước mà uống là khỏi.

Bài 10: Lấy 3 Củ cải củ đã già, rửa sạch cắt nhỏ phơi khô tán nhỏ, mỗi lần uống 1 đồng, tăng dẫn đến 3 đồng, nấu nước thịt heo lắng trong mà uống với thuốc, ngày uống 3 lần hoặc để nguyên cải tươi, giã vắt lấy nước uống, hoặc lấy nước cốt, nấu cháo mà ăn đều công hiệu.

Bài 11: Gừng tươi phơi khô tán nhỏ, hoà với nước mật cá diếc  làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 7 viên với nước cơm, hoặc trộn vào ít cơm càng tốt, nhưng chớ dùng muối.

Bài 12: Nước Măng tre bỏ vào ít nước gừng, tha hồ uống thay nước trà, không quá 3 ngày thì khỏi.

Bài 13: Rễ tầm xuân rửa sạch, cắt nhỏ mỗi lần sắc một nắm mà uống lúc đói bụng, công hiệu.

Bài 14: Phân tằm rang khô tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng với nước lạnh, chỉ uống vài lần là kiến hiệu.

Bài 15: Cá diếc 1 con bỏ ruột, lấy lá trà nhét vào bụng cho đầy, bọc nhiều lớp giấy đem nướng chín mà ăn, chỉ độ 3, 4 lần là khỏi.

Bài 16: Ốc bươu 5 con rửa sạch, bỏ vào trong cái bát to, ngâm nước 1 đêm, hễ bệnh nhân khát thì chắt lấy nước ngâm ốc mà uống mỗi ngày thay ốc khác một lần.

Bài 17: Dùng gạo nếp 2 vốc nấu cháo loãng, bắt Ốc bươu rửa sạch thả vào trong cái chậu đã đổ cháo, đợi cho ốc ăn hết cháo và nhả nhớt ra, múc lấy nước nhớt ấy mà uống là kiến hiệu.

Bài 18: Dạ dày heo đực 1 cái, Đậu sị 1 đồng. Nấu với nước, ăn cả nước lẫn cái là khỏi bệnh.   

Kinh trị người lớn, trẻ con nóng khát nước lâu ngày không khỏi:

Bài 1 : Củ sắn dây bất cần nhiều hay ít, nấu nước uống hàng ngày.

Bài 2 : Ngó sen tươi giã lấy 1 bát hoà với mật ong, ngày uống 3 lần rất hay.

Bài 3 : Hoà Sữa người với mật ong mỗi thứ một nửa nấu sôi lên, uống được nhiều càng hay, lúc mới uống thấy lợi đại tiện thì tốt.

Kinh trị chứng tiêu khát, uống nhiều nước, các đốt xương phiền nóng:

Bài 1 : Củ chuối giã vắt lấy nước cốt thường uống, mỗi lần uống 2 đồng cân là công hiệu.

Bài 2 : Ô mai nhục 2 lạng, sao qua tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng cân, nước 2 bát, sắc còn 1 bát, cho Đậu sị vào 200 hạt, lại sắc còn nửa bát, uống lúc đói bụng thì hay.

Kinh trị chứng tiêu khát, uống thuốc này thì độc sẽ dẫn thoát theo đường tiểu mà hết:

Bài 1: Hạt tía tô,  hạt cải củ; đều sao, mỗi vị 3 lạng tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng, dùng vỏ trắng rễ dâu sắc nước mà uống, ngày 3 lần là khỏi.

Kinh trị tiêu khát do thận hư, rất khó chữa.

 Bài 1: Đậu đen,  thiên hoa phấn; hai vị đều bằng nhau tán nhỏ, khuấy hồ làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần dùng 70 viên, sắc nước đậu đen mà uống, ngày 2 lần rất hay. 

Kinh nghiệm phòng ung nhọt sau tiêu khát đã khỏi.

 Bài 1: Hoa kim ngân hoặc rễ, cành hay lá cũng được, bất cần nhiều hay ít, bỏ vào cái ấm, đổ cơm ủ men rượu vào, đun lửa trấu 1 đêm, lấy ra phơi khô, thêm vào một ít cam thảo tán nhỏ, lấy thứ ruợu đã tẩm trước mà khuấy hồ làm viên bằng hạt ngô đồng, mỗi lần uống 50 viên dần dần tăng lên 100 viên, uống với ruợu nhạt. Phương này chẳng những phòng được ung thư mà còn trị được chứng tiêu khát.

Spharma(Trích Tuệ Tĩnh toàn tập NXB Y học)